مناسک حج
حج یکى از ارکان دین است و وجوب انجام آن بر هر مکلّفى که شرایط را دارا باشد ضرورى دین بوده و انکار آن موجب کفر است، و ترک حج با اقرار به وجوب آن یکى از گناهان کبیره به شمار مىرود. خداوند متعال در قرآن مجید مى فرماید:
«وَ لِلَّهِ عَلَى النّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إلَیْهِ سَبیلاً وَ مَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیُّ عَنِ الْعالَمینَ»
ترجمه: «و بر عهده مردم است که براى خدا حج خانهاش را انجام دهند، البته براى کسانى که استطاعت رفتن داشته باشند. و هرکس کفر ورزد (از رفتن امتناع کند) پس خدا از همه بىنیاز است».
(سوره آل عمران: آیه 97).
شیخ کلینى قدّس سرّه به طریق معتبر از امام صادق علیه السلام روایت کرده که فرموده اند:
«هر کس از دنیا برود و بدون اینکه حاجتى ضرورى داشته یا بیمار باشد یا آنکه پادشاهى مانع او شود، حَجّةالاسلام را بجا نیاورد به دین یهود و نصارا از دنیا رفته است».
(وسائل الشیعه، ج11، ص30، ح1).
و در حدیثى معتبر، زُراره از امام باقرعلیه السلام روایت کرده که فرموده اند:
«پایه هاى اسلام بر پنج چیز قرار گرفته: نماز و زکات و حج و روزه و ولایت».
(وسائل الشیعه، ج1، ص13، ح1)
روایات بسیارى در اهمیت و جایگاه حج در دین اسلام وارد شده که در این مختصر مجال ذکر آنها نیست. و چون مستحبّات حج، بیش از آن است که در این رساله بیان شود، لذا به بیان مقدارى از آن اکتفا کرده و بقیه را به کتب مفصّله وامىگذاریم که بجا آوردن آنها به امید ثواب اشکالى ندارد و نظر به اینکه این مناسک براى فارسى زبانان مىباشد و تکلیف آنها عمره و حج تمتّع است، اکتفا به بیان احکام آنها شد. امّا در این مقام، مسائل و شرایط وجوب حَجّةالاسلام بیان مىشود:
(1)م- حَجّةالاسلام که حج واجب بر شخص مستطیع است، بیش از یک مرتبه در تمام عمر واجب نیست.
(2)م - وجوب حج، بعد از تحقّق شرایط استطاعت فورى است؛ یعنى واجب است در سال اوّل استطاعت بجا آورد و تأخیر آن جایز نیست و از گناهان کبیره است، و در صورت تأخیر، واجب است در سال بعد انجام دهد و همچنین در سالهاى بعد.
(3)م - اگر رسیدن به حج بعد از حاصل شدن شرایط استطاعت، متوقّف بر مقدّماتى مانند تهیه اسباب مسافرت و گذرنامه و انتخاب کاروان و بلیط هواپیما و... باشد، تحصیل آنها واجب مىباشد به صورتى که در همان سال به حج برسد، و چنانچه شخص در تحصیل مقدّمات کوتاهى کند و به حج در آن سال نرسد، حج بر او مستقر مىشود و باید آن را بعداً بجا آورد، اگر چه از شرایط استطاعت خارج شود.