معامله سلف
مسأله 2175 ـ معامله سلف آن است که مشترى پول را بدهد که بعد از مدّتىجنس را تحویل بگیرد و اگر بگوید این پول را مىدهم که مثلاً بعد از شش ماه فلان جنس را بگیرم و فروشنده بگوید قبول کردم، یا فروشنده پول را بگیرد و بگوید فلان جنس را فروختم که بعد از شش ماه تحویل بدهم معامله صحیح است.
مسأله 2176 ـ اگر پولى که طلا و نقره است را سلف بفروشد و عوض آن را نیز پول طلا و نقره بگیرد معامله باطل است مگر این که با یکدیگر اختلاف داشته باشند مثل دلار در مقابل تومان. ولى اگر جنسى را سلف بفروشد و عوض آن را جنس دیگر یا پول بگیرد معامله صحیح است. و احتیاط مستحب آن است که در عوض جنسى که مىفروشد پول بگیرد و جنس دیگر نگیرد.
شرایط معامله سلف
مسأله 2177 ـ معامله سلف شش شرط دارد:
اوّل: خصوصیاتى را که قیمت جنس به واسطه آنها فرق مىکند معیّن نمایند. ولىدقّت زیاد هم لازم نیست، همین قدر که مردم بگویند خصوصیات آن معلوم شده کافى است، پس معامله سلف در نان و گوشت و پوست حیوان و مانند اینها در صورتى که نشود خصوصیّاتشان را به طورى معیّن کنند که براى مشترى مجهول نباشد و معامله غررى باشد باطل است.
دوم: پیش از آن که خریدار و فروشنده از هم جدا شوند، خریدار تمام قیمت را به فروشنده بدهد، یا به مقدار پول آن از فروشنده طلبکار باشد که در این صورت بهتر آن است که فروشنده پول جنس را به ذمّه مشترى قرار دهد، پس از آن، مشترى طلبى را که از فروشنده دارد بابت پول جنسى که به ذمّه اوست حساب کند و چنانچه مقدارى از قیمت آن را بدهد، اگرچه معامله به آن مقدار صحیح است، ولى فروشنده مىتواند معامله همان مقدار را به هم بزند.
سوم: مدّت را کاملاً معیّن کنند، و اگر مثلاً بگوید تا اوّل خرمن، جنسى را تحویل مىدهم، چون مدّت کاملاً معلوم نشده معامله باطل است.
چهارم: وقتى را براى تحویل جنس معیّن کنند که در آن وقت اطمینان باشد که فروشنده مىتواند تحویل دهد چه کمیاب باشد چه فراوان.
پنجم: جاى تحویل جنس را معیّن نمایند، ولى اگر از حرفهاى آنان جاى آن معلوم باشد لازم نیست اسم آنجا را ببرند و همچنین کرایه حمل بار باید مشخّص شود به عهده کیست.
ششم: وزن یا پیمانه آن را معیّن کنند و جنسى را هم که معمولاً با دیدن، معامله مىکنند اگر سلف بفروشند همراه با ذکر کردن صفات آن اشکال ندارد، ولى باید مثل بعضى از اقسام گردو تفاوت افراد آن به قدرى کم باشد که مردم به آن اهمّیت ندهند و به هر حال باید طورى جنس را مشخّص کنند که هیچیک از فروشنده و خریدار مغبون نشوند.
هفتم: چیزى را که مىفروشند، چنانچه از اجناسى باشد که با وزن یا پیمانه فروخته مىشود عوض آن از آن جنس نباشد، مثلاً گندم را به گندم به طور سلف نمىتوان فروخت.
احکام معامله سلف
مسأله 2178 ـ انسان نمىتواند جنسى را که سلف خریده پیش از تمام شدن مدّت بفروشد و بعد از تمام شدن مدّت، اگرچه آن را تحویل نگرفته باشد، فروختن آن اشکال ندارد.
مسأله 2179 ـ در معامله سلف اگر فروشنده جنسى را که قرارداد کرده بدهد، مشترى باید قبول کند. و نیز اگر بهتر از آنچه قرار گذاشته بدهد به نحوى که از همان جنس حساب شود، مشترى باید قبول نماید و اگر این طور نباشد لازم نیست قبول کند.
مسأله 2180 ـ اگر جنسى را که فروشنده مىدهد، پستتر از جنسى باشد که قرارداد کرده، مشترى مىتواند قبول نکند.
مسأله 2181 ـ اگر فروشنده به جاى جنسى که قرارداد کرده، جنس دیگرى بدهد، در صورتى که مشترى راضى شود اشکال ندارد حتّى اگر همان جنس با صفات پستتر باشد.
مسأله 2182 ـ اگر جنسى را که سلف فروخته در موقعى که باید آن را تحویل دهد، نایاب شود و نتواند آن را تهیه کند، مشترى مىتواند صبر کند تا تهیه نماید یا معامله را به هم بزند و چیزى را که داده یا بدل آن را پس بگیرد و بنابر احتیاط واجب نمىتواند آن را به فروشنده به قیمت بیشترى بفروشد.
مسأله 2183 ـ اگر جنسى را بفروشد و قرار بگذارد که بعد از مدّتى تحویل دهد و پول آن را هم بعد از مدّتى بگیرد، معامله باطل است.