مسأله 1971 ـ زکات شتر و گاو و گوسفند غیر از شرطهایى که گفته شد، دو شرط دیگر دارد:

اوّل: آن که حیوان در تمام سال بیکار باشد و ملاک تشخیص بیکار بودن در تمام سال نظر عرف و اهل خبره است.

دوم: آن که در تمام سال از علف بیابان بچرد، پس اگر تمام سال یا مقدارى از آن را از علف چیده شده، یا از زراعتى که ملک مالک یا ملک کس دیگرى است بچرد زکات ندارد. و مبناى این شرط هم مثل شرط اوّل نظر عرف و اهل خبره است.

مسأله 1972 ـ اگر انسان براى شتر و گاو و گوسفند خود چراگاهى را که کسى نکاشته بخرد، یا اجاره کند، وجوب زکات آن مشکل است، ولى احتیاطا زکات را بدهد، امّا اگر براى چراندن در آن باج داده باشد باید زکات آن را بدهد.

مسأله 1973 ـ شتر دوازده نصاب دارد:

اوّل: پنج شتر و زکات آن یک گوسفند است و تا شماره شتر به این مقدار نرسد زکات ندارد.

دوم: ده شتر و زکات آن دو گوسفند است.

سوم: پانزده شتر و زکات آن سه گوسفند است.

چهارم: بیست شتر و زکات آن چهار گوسفند است.

پنجم: بیست و پنج شتر و زکات آن پنج گوسفند است.

ششم: بیست و شش شتر و زکات آن یک شتر است که داخل سال دوم شده باشد.

هفتم: سى و شش شتر و زکات آن یک شتر است که داخل سال سوم شده باشد.

هشتم: چهل و شش شتر و زکات آن یک شتر است که داخل سال چهارم شده باشد.

نهم: شصت و یک شتر و زکات آن یک شتر است که داخل سال پنجم شده باشد.

دهم: هفتاد و شش شتر و زکات آن دو شتر است که داخل سال سوم شده باشند.

یازدهم: نود و یک شتر و زکات آن دو شتر است که داخل سال چهارم شده باشند.

دوازدهم: صد و بیست و یک شتر و بالاتر از آن است که باید یا چهل تا چهل تا حساب کند و براى هر چهل تا یک شترى بدهد که داخل سال سوم شده باشد، یا پنجاه تا پنجاه تا حساب کند و براى هر پنجاه تا یک شترى بدهد که داخل سال چهارم شده باشد و یا با چهل و پنجاه حساب کند. ولى در هر صورت باید طورى حساب کند که چیزى باقى نماند، یا اگر چیزى باقى مى‏ماند، از نه تا بیشتر نباشد، مثلاً اگر 140 شتر دارد، باید براى صد تا، دو شترى که داخل سال چهارم شده و براى چهل تا یک شتر ماده‏اى که داخل سال سوم شده باشد بدهد. و شترى که در زکات داده مى‏شود حتما باید ماده باشد و اگر ندارد، باید بخرد مگر در نصاب ششم که مى‏تواند نر بدهد و چنانچه هیچ یک را به سن‏هاى ذکر شده ندارد باید بخرد و باید ماده بخرد.

مسأله 1974 ـ زکات مابین دو نصاب واجب نیست پس اگر شماره شترهایى که دارد از نصاب اوّل که پنج تا است بگذرد، تا به نصاب دوم که ده تا است نرسیده، فقط باید زکات پنج تاى آن را بدهد. و همچنین است در نصابهاى بعد.

مسأله 1975 ـ گاو دو نصاب دارد:

نصاب اوّل آن سى تا است که وقتى شماره گاو به سى رسید، اگر شرایطى را که گفته شد داشته باشد، انسان باید یک گوساله‏اى که داخل سال دوم شده از بابت زکات بدهد.

نصاب دوم آن چهل است و زکات آن یک گوساله ماده‏اى است که داخل سال سوم شده باشد و زکات مابین سى و چهل واجب نیست مثلاً کسى که سى و نه گاو دارد، فقط باید زکات سى تاى آنها را بدهد و نیز اگر از چهل گاو زیادتر داشته باشد تا به شصت نرسیده، فقط باید زکات چهل تاى آن را بدهد و بعد از آن که به شصت رسید، چون دو برابر نصاب اوّل را دارد، باید دو گوساله‏اى که داخل سال دوم شده بدهد و همچنین هرچه بالا رود، باید سى تا سى تا حساب کند یا چهل تا چهل تا یا با سى و چهل حساب نماید و زکات آن را به دستورى که گفته شده بدهد، ولى باید طورى حساب کند که چیزى باقى‏نماند، یا اگر چیزى باقى مى‏ماند از نُه تا بیشتر نباشد، مثلاً اگر هفتاد گاو دارد، باید به حساب سى و چهل حساب کند و براى سى تاى آن زکات سى تا و براى چهل تاى آن زکات چهل تا را بدهد، چون اگر به حساب سى تا حساب کند، ده تا زکات نداده مى‏ماند. ولى در جایى که رعایت این جهت ممکن نیست، مثل آن که پنجاه گاو داشته باشد احتیاط آن است که چهل را بگیرد اگرچه باز هم ده تا زیاد مى‏آید.

مسأله 1976 ـ گوسفند پنج نصاب دارد:

اوّل: چهل و زکات آن یک گوسفند است و تا گوسفند به چهل نرسد زکات ندارد.

دوم: صد و بیست و یک و زکات آن دو گوسفند است.

سوم: دویست و یک و زکات آن سه گوسفند است.

چهارم: سیصد و یک و زکات آن چهار گوسفند است.

پنجم: چهارصد و بالاتر از آن است، که باید آنها را صد تا صد تا حساب کند و براى هر صد تاى آنها یک گوسفند بدهد. و لازم نیست زکات را از خود گوسفندها بدهد، بلکه اگر گوسفند دیگرى بدهد، یا مطابق قیمت گوسفند، پول بدهد کافى است ولى اگر بخواهد جنس دیگر بدهد، در صورتى بى اشکال است که براى فقرا بهتر باشد، اگرچه لازم نیست.

مسأله 1977 ـ زکات مابین دو نصاب واجب نیست، پس اگر شماره گوسفندهاى کسى از نصاب اوّل که چهل است بیشتر باشد تا به نصاب دوم که صد و بیست و یک است نرسیده، فقط باید زکات چهل تاى آن را بدهد و زیادى آن زکات ندارد و همچنین است در نصابهاى بعد.

مسأله 1978 ـ زکات شتر و گاو و گوسفندى که به مقدار نصاب برسد واجب است، چه همه آنها نر باشند یا ماده، یا بعضى نر باشند و بعضى ماده.

مسأله 1979 ـ در زکات، گاو و گاومیش یک جنس حساب مى‏شود و شتر عربى و غیر عربى یک جنس است و همچنین بز و میش و شیشک در زکات با هم فرق ندارند.

مسأله 1980 ـ اگر گوسفند براى زکات بدهد، بنابر احتیاط مستحب اقلاًّ داخل سال دوم شده باشد، و اگر بز بدهد احتیاطا داخل سال سوم شده باشد.

مسأله 1981 ـ گوسفندى را که بابت زکات مى‏دهد، اگر قیمتش از قیمت گوسفندهاى متوسّط در بین نصاب کمتر باشد اشکال ندارد و بهتر است گوسفندى را که قیمت آن از تمام گوسفندهایش بیشتر است بدهد و همچنین است در گاو و شتر.

مسأله 1982 ـ اگر چند نفر با هم شریک باشند، هر کدام آنان که سهمش به نصاب اوّل رسیده، باید زکات بدهد و بر کسى که سهم او کمتر از نصاب اوّل است زکات واجب نیست.

مسأله 1983 ـ اگر یک نفر در چند جا گاو یا شتر یا گوسفند داشته باشد و روى هم به اندازه نصاب باشند، باید زکات آنها را بدهد.

مسأله 1984 ـ اگر گاو و گوسفند و شترى که دارد مریض و معیوب هم باشند، باید زکات آنها را بدهد.

مسأله 1985 ـ اگر گاو و گوسفند و شترى که دارد همه مریض یا معیوب یا پیر باشند، مى‏تواند زکات را از خود آنها بدهد. ولى اگر همه سالم و بى عیب و جوان باشند نمى‏تواند زکات آنها را مریض، یا معیوب، یا پیر بدهد. بلکه اگر بعضى از آنها سالم و بعضى مریض و دسته‏اى معیوب و دسته دیگر بى عیب و مقدارى پیر و مقدارى جوان باشند، براى زکات آنها باید سالم و بى‏عیب و جوان بدهد.

مسأله 1986 ـ اگر پیش از تمام شدن ماه یازدهم، گاو و گوسفند و شترى را که دارد با چیز دیگر عوض کند، یا نصابى را که دارد با مقدار نصاب از همان جنس عوض نماید، مثلاً چهل گوسفند بدهد و چهل گوسفند دیگر بگیرد، زکات بر او واجب نیست.

مسأله 1987 ـ کسى که باید زکات گاو و گوسفند و شتر را بدهد، اگر زکات آنها را از مال دیگرش بدهد، تا وقتى شماره آنها از نصاب کم نشده، همه ساله باید زکات را بدهد و اگر از خود آنها بدهد و از نصاب اوّل کمتر شوند، زکات بر او واجب نیست مثلاً کسى که چهل گوسفند دارد، اگر از مال دیگرش زکات آنها را بدهد تا وقتى که گوسفندهاى او از چهل کم نشده، همه ساله باید یک گوسفند بدهد و اگر از خود آنها بدهد تا وقتى به چهل نرسیده، زکات بر او واجب نیست.