مسأله 1752 ـ در چند صورت فقط قضاى روزه بر انسان واجب است و کفّاره واجب نیست:

اوّل: آن که روزه دار در روز ماه رمضان عمداً قى کند.

دوم: آن که در شب ماه رمضان جنب باشد و به تفصیلى که در مسأله 1695 گفته شد تا اذان صبح از خواب سوم بیدار نشود.

سوم: عملى که روزه را باطل مى‏کند بجا نیاورد ولى نیّت روزه نکند، یا ریا کند، یا قصد کند که روزه نباشد.

چهارم: آن که در ماه رمضان غسل جنابت را فراموش کند و با حال جنابت یک روز یا چند روز روزه بگیرد.

پنجم: آن که در ماه رمضان بدون این که تحقیق کند صبح شده یا نه، کارى که روزه را باطل مى‏کند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده و نیز اگر بعد از تحقیق با این که گمان دارد صبح شده، کارى که روزه را باطل مى‏کند انجام دهد بعد معلوم شود صبح بوده قضاى آن روزه بر او واجب است ولى اگر بعد از تحقیق گمان یا یقین کند که صبح نشده و چیزى بخورد و بعد معلوم شود صبح بوده قضا واجب نیست بلکه اگر بعد از تحقیق شک کند که صبح شده یا نه و کارى که روزه را باطل مى‏کند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده، قضا واجب نیست.

ششم: آن که کسى بگوید صبح نشده و انسان به گفته او کارى که روزه را باطل مى‏کند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده است.

هفتم: آن که کسى بگوید صبح شده و انسان به گفته او یقین نکند، یا خیال کند شوخى مى‏کند و کارى که روزه را باطل مى‏کند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده است.

هشتم: آن که به گفته کس دیگر که عادل باشد افطار کند، بعد معلوم شود مغرب نبوده است و اگر به گفته آدم دروغگو افطار کند کفّاره هم واجب مى‏شود.

نهم: آن که در هواى صاف بواسطه تاریکى یقین کند که مغرب شده و افطار کند بعد معلوم شود مغرب نبوده است ولى اگر در هواى ابر به گمان این که مغرب شده افطار کند، بعد معلوم شود مغرب نبوده، قضا لازم نیست.

دهم: آن که براى خنک شدن، یا بى جهت مضمضه کند یعنى آب در دهان بگرداند و بى اختیار فرو رود، ولى اگر فراموش کند که روزه است و آب را فرو دهد، یا براى وضو مضمضه کند و بى اختیار فرو رود، قضا بر او واجب نیست.

مسأله 1753 ـ اگر غیر آب چیز دیگرى را در دهان ببرد و بى اختیار فرو رود یا آب داخل بینى کند و بى اختیار فرو رود، قضا بر او واجب نیست.

مسأله 1754 ـ مضمضه زیاد براى روزه دار مکروه است و اگر بعد از مضمضه بخواهد آب دهان را فرو برد، بهتر است سه مرتبه آب دهان را بیرون بریزد.

مسأله 1755 ـ اگر انسان بداند که بواسطه مضمضه بى اختیار یا از روى فراموشى آب وارد گلویش مى‏شود، نباید مضمضه کند و اگر مضمضه کرد و آب وارد گلویش شد قضاء و کفّاره دارد.

مسأله 1756 ـ اگر در ماه رمضان، بعد از تحقیق یقین کند که صبح نشده و کارى که روزه را باطل مى‏کند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده قضا لازم نیست.

مسأله 1757 ـ اگر انسان شک کند که مغرب شده یا نه، نمى‏تواند افطار کند، ولى اگر شک کند که صبح شده یا نه، پیش از تحقیق هم مى‏تواند کارى که روزه را باطل مى‏کند انجام دهد.

مسأله 1758 ـ اگر دیوانه عاقل شود، واجب نیست روزه‏هاى وقتى را که دیوانه بوده قضا نماید.

مسأله 1759 ـ اگر کافر مسلمان شود، واجب نیست روزه‏هاى وقتى را که کافر بوده قضا نماید. ولى اگر مسلمانى کافر شود و دوباره مسلمان گردد روزه‏هاى وقتى را که کافر بوده باید قضا نماید.

مسأله 1760 ـ روزه‏اى که از انسان بواسطه مستى فوت شده، باید قضا نماید اگرچه چیزى را که بواسطه آن مست شده، براى معالجه خورده باشد، بلکه اگر نیّت روزه کرده و مست شده و در حال مستى روزه را ادامه داده تا از مستى خارج شده باشد باید روزه آن روز را تمام کند و بعداً قضا نماید.

مسأله 1761 ـ اگر براى عذرى چند روز روزه نگیرد و بعد شک کند که چه وقت عذر او برطرف شده مى‏تواند مقدار کمتر را که احتمال مى‏دهد روزه نگرفته قضا نماید، مثلاً کسى که پیش از ماه رمضان مسافرت کرده و نمى‏داند پنجم رمضان از سفر برگشته یا ششم، مى‏تواند پنج روز روزه بگیرد و نیز کسى هم که نمى‏داند چه وقت عذر برایش پیدا شده، مى‏تواند مقدار کمتر را قضا نماید، مثلاً اگر در آخرهاى ماه رمضان مسافرت کند و بعد از رمضان برگردد و نداند که بیست و پنجم رمضان مسافرت کرده، یا بیست و ششم، مى‏تواند مقدار کمتر یعنى پنج روز را قضا کند.

مسأله 1762 ـ اگر از چند ماه رمضان روزه قضا داشته باشد، قضاى هر کدام را که اوّل بگیرد مانعى ندارد. ولى اگر وقت قضاى رمضان آخر تنگ باشد، مثلاً پنج روز از رمضان آخر قضا داشته باشد و پنج روز هم به رمضان مانده باشد باید اوّل، قضاى رمضان آخر را بگیرد.

مسأله 1763 ـ اگر قضاى روزه چند رمضان بر او واجب باشد و در نیّت معیّن نکند روزه‏اى را که مى‏گیرد قضاى کدام رمضان است، قضاى سال اوّل حساب مى‏شود.

مسأله 1764 ـ کسى که قضاى روزه رمضان را گرفته، اگر وقت قضاى روزه او تنگ نباشد مى‏تواند پیش از ظهر روزه خود را باطل نماید.

مسأله 1765 ـ اگر قضاى روزه ماه رمضان شخص دیگرى را گرفته باشد، احتیاط مستحب آن است که بعد از ظهر روزه را باطل نکند.

مسأله 1766 ـ اگر به واسطه مرض، یا حیض، یا نفاس، روزه رمضان را نگیرد و پیش از تمام شدن رمضان بمیرد، لازم نیست روزه‏هایى را که نگرفته براى او قضا کنند، اگرچه مستحب است.

مسأله 1767 ـ اگر بواسطه مرضى روزه رمضان را نگیرد و مرض او تا رمضان سال بعد طول بکشد، قضاى روزه‏هایى را که نگرفته بر او واجب نیست و باید براى هر روز یک مد که تقریبا ده سیر است طعام یعنى گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد، ولى اگر بواسطه عذر دیگرى مثلاً براى مسافرت روزه نگرفته باشد و عذر او تا رمضان بعد باقى بماند، روزه‏هایى را که نگرفته باید قضا کند و احتیاط مستحب آن است که براى هر روز یک مد طعام هم به فقیر بدهد.

مسأله 1768 ـ اگر بواسطه مرضى روزه رمضان را نگیرد و بعد از رمضان مرض او برطرف شود ولى عذر دیگرى پیدا کند که نتواند تا رمضان بعد قضاى روزه را بگیرد باید روزه‏هایى را که نگرفته قضا نماید و نیز اگر در ماه رمضان، غیر مرض عذر دیگرى داشته باشد و بعد از رمضان آن عذر برطرف شود و تا رمضان سال بعد بواسطه مرض نتواند روزه بگیرد روزه‏هایى را که نگرفته باید قضا کند.

مسأله 1769 ـ اگر در ماه رمضان به واسطه عذرى روزه نگیرد و بعد از رمضان عذر او برطرف شود و تا رمضان آینده عمداً قضاى روزه را نگیرد باید روزه را قضا کند وبراى هر روز یک مد گندم یا جو ومانند اینها هم به فقیر بدهد.

مسأله 1770 ـ اگر در قضاى روزه کوتاهى کند تا وقت تنگ شود و در تنگى‏وقت عذرى پیدا کند، باید قضا را بگیرد و براى هر روز یک مد گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد بلکه اگر موقعى که عذر دارد تصمیم داشته باشد که بعد از برطرف شدن عذر روزه‏هاى خود را قضا کند و پیش از آن که قضا نماید در تنگى وقت عذر پیدا کند باید قضاى آن را بگیرد، و احتیاط مستحب آن است که براى هر روز هم یک مد غذا به فقیر بدهد.

مسأله 1771 ـ اگر مرض انسان چند سال طول بکشد، بعد از آن که خوب شد اگر تا رمضان آینده به مقدار قضا وقت داشته باشد باید قضاى رمضان آخر را بگیرد و براى هر روز از سالهاى پیش یک مد که تقریبا ده سیر است، طعام یعنى گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد.

مسأله 1772 ـ کسى که باید براى هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد مى‏تواند کفّاره چند روز را به یک فقیر بدهد.

مسأله 1773 ـ اگر قضاى روزه رمضان را چند سال تأخیر بیندازد باید قضا را بگیرد و براى هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد.

مسأله 1774 ـ اگر روزه رمضان را عمداً نگیرد، باید قضاى آن را بجا آورد و براى هر روز دو ماه روزه بگیرد یا به شصت فقیر طعام بدهد، یا یک بنده آزاد کند و چنانچه تا رمضان آینده قضاى آن روزه را بجا نیاورد بنابر احتیاط براى هر روز نیز دادن یک مد طعام لازم است.

مسأله 1775 ـ اگر روزه رمضان را عمداً نگیرد و در روز کارى که روزه را باطل مى‏کند انجام دهد، مثلاً چند مرتبه جماع کند یک کفّاره کافى است.

مسأله 1776 ـ بعد از مرگ پدر، پسر بزرگتر باید قضاى نماز و روزه او را به تفصیلى که در مسأله 1384 گفته شد بجا آورد ولى قضاى روزه مادر، بر پسر واجب نیست.

مسأله 1777 ـ اگر پدر غیر از روزه رمضان، روزه واجب دیگرى را مانند روزه نذر نگرفته باشد بنابر احتیاط واجب باید پسر بزرگتر قضا نماید.