مسأله 1233 ـ براى چهار چیز بعد از سلام نماز، انسان باید دو سجده سهو به دستورى که بعداً گفته مى‏شود بجا آورد:

اوّل: آن که در بین نماز، سهواً حرف بزند.

دوم: آن که در نماز چهار رکعتى بعد از سجده دوم شک کند که چهار رکعت خوانده یا پنج رکعت.

سوم: در جایى که نباید نماز را سلام دهد مثلاً در رکعت اوّل سهواً سلام بدهد.

چهارم: آن که تشهّد را فراموش کند.

و در دو مورد هم احتیاط مستحب آن است که سجده سهو بنماید:

اوّل: در جایى که نباید قیام کند سهواً قیام کند.

دوم: آن که سجده‏اى را در نماز فراموش کند که بعد از قضاى سجده، سجده سهو بجا آورد.

مسأله 1234 ـ اگر انسان اشتباهاً یا به خیال این که نمازش تمام شده حرف بزند، باید دو سجده سهو بجا آورد.

مسأله 1235 ـ براى صدایى که از آه کشیدن و سرفه پیدا مى‏شود، سجده سهو واجب نیست، ولى اگر مثلاً سهواً آخ یا آه بگوید، باید سجده سهو نماید.

مسأله 1236 ـ اگر چیزى را که غلط خوانده دوباره به طور صحیح بخواند، براى دوباره خواندن آن سجده سهو واجب نیست.

مسأله 1237 ـ اگر در نماز سهواً مدّتى حرف بزند و تمام آنها یک مرتبه حساب شود، دو سجده سهو بعد از سلام نماز کافى است.

مسأله 1238 ـ اگر سهواً تسبیحات اربعه را نگوید احتیاط مستحب آن است که بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد.

مسأله 1239 ـ اگر در جایى که نباید سلام نماز را بگوید سهواً بگوید: «اَلسَّلامُ عَلَینا وَ عَلَى عِبادِ اللّهِ‏ الصّالحِین» یا بگوید: «اَلسَّلامُ عَلَیکُم وَ رَحمَةُ اللّهِ‏ِ وَ بَرَکاتُهُ» باید دو سجده سهو بنماید ولى اگر اشتباهاً مقدارى از این دو سلام را بگوید، یا بگوید: «اَلسَّلامُ عَلَیکَ اَیُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحمَةُ اللّهِ‏ِ وَ بَرَکاتُهُ» احتیاط مستحب آن است که دو سجده سهو بجا آورد.

مسأله 1240 ـ اگر در جایى که نباید سلام دهد اشتباهاً هر سه سلام را بگوید، دو سجده سهو کافى است.

مسأله 1241 ـ اگر یک سجده یا تشهّد را فراموش کند و پیش از رکوع رکعت بعد یادش بیاید، باید برگردد و بجا آورد.

مسأله 1242 ـ اگر در رکوع یا بعد از آن یادش بیاید که یک سجده یا تشهّد را از رکعت پیش فراموش کرده، باید بعد از سلام نماز سجده را قضا نماید و بعد از آن دو سجده سهو بجا آورد بنابر احتیاط مستحب. و براى تشهد فراموش شده فقط دو سجده سهو بجا آورد.

مسأله 1243 ـ اگر سجده سهو را بعد از سلام نماز عمداً بجا نیاورد، معصیت کرده ولى نمازش باطل نیست و واجب است هر چه زودتر آن را انجام دهد و چنانچه سهواً بجا نیاورد، هر وقت یادش آمد باید فوراً انجام دهد و لازم نیست نماز را دوباره بخواند.

مسأله 1244 ـ اگر شک دارد که سجده سهو بر او واجب شده یا نه لازم نیست بجا آورد.

مسأله 1245 ـ کسى که شک دارد مثلاً دو سجده سهو بر او واجب شده یا چهار تا، اگر دو سجده بنماید کافى است.

مسأله 1246 ـ اگر بداند یکى از دو سجده سهو را بجا نیاورده باید دو سجده سهو بجا آورد و اگر بداند سهواً سه سجده کرده، سجده سهو واجب نمى‏باشد.

مسأله 1247 ـ دستور سجده سهو این است که بعد از سلام نماز فوراً نیّت سجده سهو کند و پیشانى را به چیزى که سجده بر آن صحیح است بگذارد و بگوید: «بِسمِ اللّه‏ِ وَ بِاللّه‏ِ وَ صَلَّى‏اللّهُ‏ُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِه» یا «بِسمِ اللّه‏ وَ بِاللّه‏ِ اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّد» ولى بهتر است بگوید: «بِسمِ اللّهِ‏ِ وَ بِاللّه‏ِ اَلسَّلامُ عَلَیکَ اَیُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحمَةُ اللِّهِ‏ِ وَ بَرَکاتُه» بعد باید بنشیند و دوباره به سجده رود و یکى از ذکرهایى را که گفته شد بگوید و بنشیند و بعد از خواندن تشهّد سلام دهد. و در سجده سهو همه شرائط سجده نماز باید مراعات شود یعنى بر اعضاء هفتگانه سجده کند و رو به قبله باشد و طهارت داشته باشد و مانند اینها.

مسأله 1248 ـ سجده‏اى را که انسان فراموش کرده و بعد از نماز، قضاى آن را بجا مى‏آورد، باید تمام شرایط نماز مانند طاهر بودن بدن و لباس و رو به قبله بودن و شرطهاى دیگر را داشته باشد، ولى تشهد فراموش شده، قضا لازم ندارد و دو سجده سهو کفایت مى‏کند.

مسأله 1249 ـ اگر سجده را چند دفعه فراموش کند، مثلاً یک سجده از رکعت اوّل و یک سجده از رکعت دوم فراموش نماید، باید بعد از نماز، قضاى هر دو و بنا بر احتیاط استحبابى سجده سهو را بجا آورد و لازم نیست معیّن کند که قضاى کدامیک آنهاست.

مسأله 1250 ـ اگر یک سجده و تشهّد را فراموش کند، اوّل قضاى سجده را بجا آورده و بنابر احتیاط استحبابى دو سجده سهو براى سجده فراموش شده بجا آورد و بعد از آن دو سجده سهو براى تشهد فراموش شده بجا آورد.

مسأله 1251 ـ اگر بین سلام نماز و قضاى سجده کارى کند که اگر عمداً یا سهواً در نماز اتّفاق بیفتد نماز باطل مى‏شود، مثلاً پشت به قبله نماید، باید قضاى سجده را بجا آورد و نمازش صحیح است.

مسأله 1252 ـ اگر بعد از سلام نماز یادش بیاید که یک سجده از رکعت آخر را فراموش کرده، اگر بعد از سلام، فعل منافى انجام نداده باید سجده را بجا آورد و بعد تشهّد و سلام را بجا آورد و سپس دو سجده سهو را بجا آورد ولى اگر بعد از سلام فعل منافى انجام داده فقط قضاى سجده را بجا آورد.

مسأله 1253 ـ اگر بین سلام نماز و قضاى سجده کارى کند که براى آن سجده سهو واجب مى‏شود، مثل آن که سهواً حرف بزند، باید سجده را قضا کند.

مسأله 1254 ـ اگر نداند که سجده را فراموش کرده یا تشهّد را سجده را قضا کند به همراه دو سجده سهو بنابر احتیاط مستحب، و براى تشهد دو سجده سهو کافى است.

مسأله 1255 ـ اگر شک دارد که سجده را فراموش کرده یا نه، واجب نیست قضا نماید.

مسأله 1256 ـ اگر بداند سجده را فراموش کرده و شک کند که پیش از رکوع رکعت بعد بجا آورده یا نه، احتیاط واجب آن است که آن را قضا نماید.

مسأله 1257 ـ کسى که باید سجده را قضا نماید، اگر براى کار دیگرى هم سجده سهو بر او واجب شود، باید بعد از نماز، سجده را قضا نماید، بعد سجده سهو را بجا آورد.

مسأله 1258 ـ اگر شک دارد که بعد از نماز، قضاى سجده فراموش شده را بجا آورده یا نه، چنانچه فعل منافى انجام نداده باید سجده را بجا آورد چه در وقت و چه در خارج وقت ولى اگر فعل منافى بجا آورده به شک خود اعتنا نکند.

مسأله 1259 ـ هرگاه چیزى از واجبات نماز را عمداً کم یا زیاد کند، اگرچه یک حرف آن باشد، نماز باطل است.

مسأله 1260 ـ اگر بواسطه ندانستن مسأله، چیزى از اجزاء نماز را کم یا زیاد کند اگر آن جزء، رکن نباشد در صورتى که جاهل قاصر باشد نمازش صحیح است. و الاّ نمازش باطل است.

مسأله 1261 ـ اگر در بین نماز بفهمد وضو یا غسلش باطل بوده یا بدون وضو یا غسل مشغول نماز شده، باید نماز را به هم بزند و دوباره با وضو یا غسل بخواند و اگر بعد از نماز بفهمد باید دوباره نماز را با وضو یا غسل بجا آورد و اگر وقت گذشته، قضا نماید.

مسأله 1262 ـ اگر بعد از رسیدن به رکوع یادش بیاید که دو سجده از رکعت پیش فراموش کرده، نمازش باطل است. و اگر پیش از رسیدن به رکوع یادش بیاید باید برگردد و دو سجده را بجا آورد و برخیزد و حمد و سوره یا تسبیحات را بخواند و نماز را تمام کند.

مسأله 1263 ـ اگر پیش از گفتن «اَلسَّلامُ عَلَینا وَ عَلَى عِبادِ اللّهِ‏ِ الصَالحین» و «اَلسَّلامُ عَلَیکُم» یادش بیاید که دو سجده رکعت آخر را بجا نیاورده، باید دو سجده را بجا آورد و دوباره تشهّد بخواند و نماز را سلام دهد.

مسأله 1264 ـ اگر پیش از سلام نماز یادش بیاید که یک رکعت یا بیشتر، از آخر نماز نخوانده، باید مقدارى را که فراموش کرده بجا آورد.

مسأله 1265 ـ اگر بعد از سلام نماز یادش بیاید که یک رکعت یا بیشتر از آخر نماز را نخوانده، چنانچه کارى انجام داده که اگر در نماز عمداً یا سهواً اتّفاق بیفتد نماز را باطل مى‏کند، مثلاً پشت به قبله کرده، نمازش باطل است؛ و اگر کارى که عمدى و سهوى آن نماز را باطل مى‏کند انجام نداده، باید فوراً مقدارى که فراموش کرده بجا آورد.

مسأله 1266 ـ هرگاه بعد از سلام نماز عملى انجام دهد که اگر در نماز عمداً یا سهواً اتّفاق بیفتد نماز را باطل مى‏کند، مثلاً پشت به قبله نماید و بعد یادش بیاید که دو سجده آخر را بجا نیاورده، نمازش باطل است؛ ولى اگر پیش از انجام کارى که نماز را باطل مى‏کند، یادش بیاید، باید برگردد و دو سجده‏اى را که فراموش کرده بجا آورد و تشهّد و سلام را دوباره بعد از آن بگوید و دو سجده سهو براى سلامى که اوّل گفته بجا آورد و نمازش صحیح است و احتیاط مستحب آن است که اصل نماز را بعد از آن اعاده نماید.

مسأله 1267 ـ اگر بفهمد نماز را پیش از وقت خوانده، یا پشت به قبله یا به طرف راست یا به طرف چپ قبله بجا آورده، باید دوباره بخواند و اگر وقت گذشته قضا نماید.