احکام سرقفلى
مسأله 2937 ـ کسانى که خانه یا دکّان یا غیر آنها را از صاحبانش اجاره مىکنند، مدّت اجاره که به سر رسید حرام است بدون اذن صاحب محل در آنجا اقامت کنند و باید محل را فوراً با عدم رضایت صاحبش تخلیه کنند و اگر نکنند غاصب و ضامن محل، و ضامن مثل مال الاجاره آن هستند و براى آنها به هیچ وجه حقّى شرعا نیست، چه مدّت اجاره آنها کوتاه باشد یا طولانى و چه بودن آنها در مدّت اجاره موجب زیادت ارزش محل شده باشد یا نه و چه بیرون رفتن از محل، موجب نقص در تجارتشان باشد یا نه.
مسأله 2938 ـ اگر کسى از مستأجر سابق که مدّت اجارهاش گذشته است، محلى را اجاره کند، اجارهاش صحیح نیست، و توقّفش در آن محل حرام و غصب است مگر با اجازه صاحب محل و اگر به محل خسارت وارد شود یا تلف شود، موجب ضمان است براى این شخص و مادامى که توقّف نموده است، باید مثل مال الاجاره را به صاحب محل بپردازد.
مسأله 2939 ـ اگر شخص غاصب که مستأجر سابق است، چیزى به عنوان سرقفلى از شخصى که محل را به او اجاره داده است بگیرد، حرام است و اگر آنچه را که گرفته است تلف کند یا به حادثهاى تلف شود ضامن براى دهنده است.
مسأله 2940 ـ اگر محلّى را اجاره کند در مدّتى و حق داشته باشد که به غیر اجاره دهد در بین مدّت و اجاره محل ترقّى کند، مىتواند آن محل را اجاره دهد به همان مقدار که اجاره کرده است و مقدارى هم به عنوان سرقفلى از آن شخص بگیرد که به او اجاره دهد، مثلاً اگر دکّانى را اجاره نموده ده سال به ماهى ده تومان و پس از مدّتى اجاره محل افزایش پیدا کرد به ماهى صد تومان، در صورتى که حقّ اجاره داشته باشد مىتواند آنجا را در مابقى مدّت اجاره دهد به ماهى ده تومان و یک هزار تومان مثلاً به رضایت طرفین از آن شخص بگیرد که محل را به او اجاره دهد.
مسأله 2941 ـ اگر محلّى را اجاره کند از صاحبش و شرط کند بر او که مدّت بیست سال مثلاً قیمت اجاره را بالا نبرد و شرط کند که اگر محلّ مذکور را به غیر تحویل داد، صاحب محل با شخص ثالث نیز همین نحو عمل کند و اگر ثالث به دیگرى تحویل داد، نیز همین نحو عمل کند و اجاره را بالا نبرد، جایز است از براى مستأجر که محل را به دیگرى تحویل دهد و مقدارى سرقفلى از او بگیرد که محل را به او تحویل دهد و سرقفلى به این نحو حلال است و دوّمى به سوّمى و سوّمى به چهارمى نیز مىتواند به حسب قرار تحویل دهد و از او به این عنوان سرقفلى بگیرد.
مسأله 2942 ـ اگر مستأجر بر مؤجر در ضمن عقد اجاره شرط کند که مال الاجاره را تا مدّتى، زیاد نکند و حقّ اخراج او را از محل نداشته باشد و حق داشته باشد به مقدارى که اجاره نموده در سالهاى بعد از او اجاره نماید و بر مؤجر لازم باشد که اجاره به او بدهد، مىتواند مبلغى از او یا از غیر از او، براى اسقاط حقّ خود یا براى تخلیه محل بگیرد و این گونه سرقفلى حلال است.
مسأله 2943 ـ مالک مىتواند هر مقدارى بخواهد به عنوان سرقفلى از شخص بگیرد که محل را به او اجاره دهد و اگر مستأجر حقّ اجاره به غیر داشته باشد مىتواند از او مقدارى بگیرد که اجاره به او بدهد و این نحو سرقفلى مانع ندارد.