مسأله 2895 - چند چیز شرط است در واجب بودن امر به معروف و نهى از منکر:

 اوّل: آن که کسى که مى‏خواهد امر و نهى کند، بداند که آنچه شخص مکلّف بجا نمى‏آورد واجب است بجا آورد و آنچه بجا مى‏آورد باید ترک کند. و بر کسى‏که معروف و منکر را نمى‏داند واجب نیست، ولى یادگیرى آن بعنوان مقدمه واجب است.

 دوم: آن که احتمال بدهد امر و نهى او تأثیر مى‏کند، پس اگر بداند اثر نمى‏کند واجب نیست، امّا احتیاط این است که اظهار کراهت را ترک نکند، حتّى اگر احتمال پذیرفتن هم نمى‏دهد.

 سوم: آن که بداند شخص معصیت کار بنا دارد که معصیت خود را تکرار کند، پس اگر بداند یا گمان کند یا احتمال صحیح بدهد که تکرار نمى‏کند واجب نیست.

 چهارم: آن که در امر و نهى مفسده‏اى نباشد، پس اگر بداند یا گمان کند که اگر امر یا نهى کند ضرر جانى یا عرضى و آبرویى یا مالى قابل توجّهى به او مى‏رسد واجب نیست، بلکه اگر احتمال بدهد بطورى که ترس از ضررهاى مذکور پیدا کند واجب نیست بلکه اگر بترسد که ضررى متوجّه متعلّقان او مى‏شود واجب نیست، بلکه با احتمال وقوع ضرر جانى یا عرضى و آبرویى یا مالى‏موجب حَرَج بر بعضى مؤمنین، واجب نمى‏شود بلکه در بسیارى از موارد حرام است.

 مسأله 2896 - اگر معروف یا منکر از امورى باشد که شارع مقدّس به آن اهمّیت زیاد مى‏دهد مثل اصول دین یا مذهب و حفظ قرآن مجید و حفظ عقاید مسلمانان یا احکام ضروریه، باید ملاحظه اهمّیت شود و مجرّد ضرر، موجب واجب نبودن نمى‏شود، پس اگر توقّف داشته باشد حفظ عقاید مسلمانان یا حفظ احکام ضروریه اسلام بر بذل جان و مال، واجب است بذل آن.

 مسأله 2897 - اگر بدعتى در اسلام واقع شود مثل منکراتى که دولتها اجرا مى‏کنند به اسم دین مبین اسلام، واجب است خصوصاً بر علماى اسلام اظهار حق و انکار باطل و اگر سکوت علماى اَعلام موجب هتک مقام علم و موجب اسائه ظنّ به علماى اسلام شود واجب است اظهار حق به هر نحوى که ممکن است اگرچه بدانند تأثیر نمى‏کند.

 مسأله 2898 - اگر احتمال صحیح داده شود که سکوت موجب آن مى‏شود که منکرى معروف شود یا معروفى منکر شود واجب است خصوصاً بر علماى اَعلام اظهار حق و اعلام آن و جایز نیست سکوت، هرچند تأثیر فعلى نداشته باشد.

 مسأله 2899 - اگر سکوت علماى اَعلام باعث شود که مردم به آنها بدگمان شوند و آنها را متّهم کنند به سازش با دستگاه ظلم، واجب است اظهار حق و انکار باطل اگرچه بدانند جلوگیرى از مُحَرَّم نمى‏شود و اظهار آنها اثرى براى رفع ظلم ندارد.

 مسأله 2900 - اگر ورود بعضى علماى اَعلام در دستگاه ظَلَمه موجب شود که از مفسده‏ها و منکراتى جلوگیرى شود واجب است تصدّى آن امر، مگر آن که مفسده اهمّى در آن باشد، مثل آن که تصدّى آنها باعث سستى عقاید مردم شود یا سلب اعتماد آنها به علما گردد، در این صورت جایز نیست.