احکام ارث
مسأله 2813 ـ کسانى که بواسطه خویشى ارث مىبرند سه طبقه هستند:
طبقه اوّل: پدر و مادر و اولاد میّت هستند و با نبودن اولاد، اولاد اولاد هرچه پایین روند هر کدام آنان که به میّت نزدیکتر است ارث مىبرد و تا یک نفر از این طبقه هست طبقه دوم ارث نمىبرند.
طبقه دوم: جدّ یعنى پدربزرگ و پدر او هرچه بالا رود و جدّه یعنى مادربزرگ و مادر او هرچه بالا رود پدرى باشند یا مادرى، و خواهر و برادر و با نبودن برادر و خواهر، اولاد ایشان، هر کدام آنان که به میّت نزدیکتر است ارث مىبرد و تا یک نفر از این طبقه هست طبقه سوم ارث نمىبرند.
طبقه سوم: عمو و عمّه و دایى و خاله هرچه بالا روند و اولاد آنان هرچه پایین روند و تا یک نفر از عموها و عمّهها و دایىها و خالههاى میّت زندهاند، اولاد آنان ارث نمىبرند. ولى اگر میّت عموى پدرى و پسر عموى پدر و مادرى داشته باشد و غیر از اینها وارثى نداشته باشد ارث به پسر عموى پدر و مادرى مىرسد و عموى پدرى ارث نمىبرد.
مسأله 2814 ـ اگر عمو و عمّه و دایى و خاله خود میّت و اولاد آنان و اولاد اولادِ آنان نباشند، عمو و عمّه و دایى و خاله پدر و مادر میّت ارث مىبرند و اگر اینها نباشند اولادشان ارث مىبرند و اگر اینها هم نباشند عمو و عمّه و دایى و خاله جدّ و جدّه میّت و اگر اینها نباشند، اولادشان ارث مىبرند.
مسأله 2815 ـ زن و شوهر به تفصیلى که بعداً گفته مىشود از یکدیگر ارث مىبرند.
ارث طبقه اوّل
مسأله 2816 ـ اگر وارث میّت فقط یک نفر از طبقه اوّل باشد مثلاً پدر یا مادر یا یک پسر یا یک دختر باشد، همه مال میّت به او مىرسد و اگر فقط چند پسر یا چند دختر باشند، همه مال به طور مساوى بین آنان قسمت مىشود و اگر یک پسر و یک دختر باشد مال را سه قسمت مىکنند، دو قسمت را پسر و یک قسمت را دختر مىبرد و اگر چند پسر و چند دختر باشند، مال را طورى قسمت مىکنند که هر پسرى دو برابر دختر ببرد.
مسأله 2817 ـ اگر وارث میّت فقط پدر و مادر او باشند، مال سه قسمت مىشود، دو قسمت آن را پدر و یک قسمت را مادر مىبرد ولى اگر میّت دو برادر، یا چهار خواهر، یا یک برادر و دو خواهر داشته باشد که همه آنان پدرى باشند، یعنى پدر آنان با پدر میّت یکى باشد، خواه مادرشان هم با مادر میّت یکى باشد یا نه، گرچه تا میّت پدر و مادر دارد اینها ارث نمىبرند، امّا بواسطه بودن اینها مادر شش یک مال را مىبرد و بقیه را به پدر مىدهند.
مسأله 2818 ـ اگر وارث میّت فقط پدر و مادر و یک دختر باشد، چنانچه میّت دو برادر یا چهار خواهر یا یک برادر و دو خواهر پدرى نداشته باشد، مال را پنج قسمت مىکنند؛ پدر و مادر، هر کدام یک قسمت و دختر سه قسمت آن را مىبرد و اگر دو برادر یا چهار خواهر یا یک برادر و دو خواهر پدرى داشته باشد، مال را شش قسمت مىکنند، پدر و مادر، هر کدام یک قسمت و دختر سه قسمت مىبرد و یک قسمت باقیمانده را چهار قسمتکنند یک قسمت را به پدر و سه قسمت را به دختر مىدهند، مثلاً اگر مال میّت را 24 قسمت کنند 15 قسمت آن را به دختر و 5 قسمت آن را به پدر و 4 قسمت آن را به مادر مىدهند.
مسأله 2819 ـ اگر وارث میّت فقط پدر و مادر و یک پسر باشند، مال را شش قسمت مىکنند، پدر و مادر هر کدام یک قسمت و پسر چهار قسمت آن را مىبرد و اگر چند پسر یا چند دختر باشند، آن چهار قسمت را بطور مساوى بین خودشان قسمت مىکنند و اگر پسر و دختر باشند، آن چهار قسمت را طورى تقسیم مىکنند که هر پسرى دو برابر دختر ببرد.
مسأله 2820 ـ اگر وارث میّت فقط پدر و یک پسر یا مادر و یک پسر باشد مال را شش قسمت مىکنند، یک قسمت آن را پدر یا مادر و پنج قسمت را پسر مىبرد.
مسأله 2821 ـ اگر وارث میّت فقط پدر یا مادر، با پسر و دختر باشد، مال را شش قسمت مىکنند؛ یک قسمت آن را پدر یا مادر مىبرد و بقیه را طورى قسمت مىکنند که هر پسرى دو برابر دختر ببرد.
مسأله 2822 ـ اگر وارث میّت فقط پدر و یک دختر، یا مادر و یک دختر باشد، مال را چهار قسمت مىکنند، یک قسمت آن را پدر یا مادر و بقیه را دختر مىبرد.
مسأله 2823 ـ اگر وارث میّت فقط پدر و چند دختر یا مادر و چند دختر باشد، مال را پنج قسمت مىکنند، یک قسمت را پدر یا مادر مىبرد و چهار قسمت را دخترها بطور مساوى بین خودشان قسمت مىکنند.
مسأله 2824 ـ اگر میّت اولاد نداشته باشد، نوه پسرى او اگرچه دختر باشد، سهم پسر میّت را مىبرد و نوه دخترى او اگرچه پسر باشد، سهم دختر میّت را مىبرد مثلاً اگر میّت یک پسر از دختر خود و یک دختر از پسرش داشته باشد، مال را سه قسمت مىکنند، یک قسمت را به پسر دختر و دو قسمت را به دختر پسر مىدهند. امّا اگر نوه پسرى یا دخترى بیشتر از یکى بوده و مختلف باشند از آن سهم پسر دو برابر دختر ارث مىبرد.
مسأله 2825 ـ اگر یک یا چند فرزند میّت زنده باشند نوهها ارث نمىبرند هرچند پدر آنها فوت شده باشد.