و در آن چند مسأله است:
(940)م - واجب است وقوف به عرفات - که محلّى است معروف و محدود است به حدود معروفه - به قصد قربت و خالص مثل سایر عبادات.
(941)م
- مراد از وقوف، بودن در آن مکان است چه سواره و چه پیاده یا نشسته یا
خوابیده یا در حال راه رفتن، به هر حال که باشد کافى است.
(942)م
- اگر در تمام وقت بیهوش باشد یا خواب، وقوف او باطل است، مگر اینکه پس از
زوال قصد وقوف کرده باشد و خواب رفته یا بیهوش شده باشد که در این صورت
وقوفش صحیح است.
(943)م
- به احتیاط واجب، لازم است در عرفات باشد از بعد از زوال روز نهم تا غروب
شرعى که وقت نماز مغرب است، پس جایز نیست تأخیر بیندازد و در وقت عصر
بیاید و توقّف کند.
(944)م - تأخیر انداختن از اوّل ظهر اگر کم باشد مثلاً به مقدار نماز ظهر و عصر که جمع بین آنها کند، جایز است.
(945)م
- بودن در مجموع بعد از ظهر تا مغرب گرچه واجب است چنانچه گذشت لکن تمام
آن رکن نیست که حج به ترک آن باطل شود، پس اگر مقدار کمى توقّف کند و برود
یا طرف عصر بیاید و توقّف کند حج او صحیح است اگر چه توقّف نکردن از روى
عمد و علم باشد.
(946)م
- آنچه در وقوف رکن است مسمّاى وقوف است به این معنى که گفته شود قدرى در
عرفات بوده، پس اگر هیچ به عرفات نرود رکن را ترک کرده.
(947)م
- اگر از روى عمد و علم، وقوف رکنى را ترک کند یعنى در هیچ جزء از بعد از
ظهر تا غروب آفتاب در عرفات نباشد حجّش باطل است، و کفایت نمىکند براى او
وقوف در شب عید که وقوف اضطرارى است.
(948)م
- اگر کسى عمداً پیش از غروب شرعى از عرفات کوچ کند و از حدود عرفات بیرون
رود و پس از آن نادم شود و برگردد و تا غروب توقّف کند چیزى بر او نیست
بنابر اقوى، لکن احتیاط در کفّاره است به یک شتر، و همچنین اگر بدون آن که
پشیمان شود از کار خود، براى حاجتى برگردد لکن بعد از رسیدن با قصد قربت
توقّف کند چیزى بر او نیست.
(949)م
- اگر در فرض سابق مراجعت نکرد کفّاره آن یک شتر است که باید در راه خدا
قربانى کند. هر جا بخواهد، و احتیاط مستحب آن است که در مکّه قربانى کند، و
اگر متمکّن از قربانى نباشد هیجده روز روزه بگیرد، و احتیاط مستحب آن است
که پشت سر هم روزه بگیرد.
(950)م
- اگر سهواً کوچ کرد و بیرون رفت پس اگر یادش آمد باید مراجعت کند، و اگر
مراجعت نکرد گناهکار است، لکن کفّاره ندارد بنابر اقوى گرچه احوط است، و
اگر یادش نیامد چیزى بر او نیست.
(951)م - اگر کسى از روى ندانستن مسأله، آنچه ذکر شد بکند حکم او حکم کسى است که سهواً کرده است.
(952)م
- اگر کسى به واسطه عذرى مثل فراموشى و تنگى وقت و مثل آن، از ظهر نهم تا
غروب شرعى در عرفات نباشد و هیچ جزئى از زمان را درک نکند کافى است که
مقدارى از شب عید را هر چند اندک باشد در عرفات باشد، و این زمان را وقت
اضطرارى عرفات مىگویند.
(953)م
- اگر کسى که به واسطه عذر، روز نهم را وقوف نکرده و شب دهم را عمداً و بى
عذر در عرفات وقوف نکند ظاهراً حج او باطل مىشود، اگرچه درک کند وقوف به
مشعر را.
(954)م
- اگر کسى به واسطه فراموشى یا غفلت یا عذر دیگر ترک کند وقوف به عرفات را
در روز نهم که وقت اختیارى است و در شب دهم که وقت اضطرارى است، کفایت
مىکند در صحیح بودن حج او که وقوف اختیارى مشعر را درک کند چنانچه خواهد
آمد.
مسائل متفرّقه وقوف به عرفات
(955)س - حدودى که براى عرفات و مُزدَلَفه و منى مشخّص شده است جهت انجام مناسک اعتبار دارد یا نه؟
ج - چنانچه مورد اطمینان یا تصدیق اهل مَحل باشد معتبر است.
(956)س - کراهت صُعود به جبل الرّحمه، آیا قبل از نیّت وقوف به عرفات است یا بعد از آن؟
ج - جبل الرحمة جزء عرفات است و صعود از آن کراهت ندارد ولى مستحب است در دامنه آن از طرف چپ وقوف کند.
(957)س
- شخصى وقوف اختیارى عرفات را درک کرده و قبل از رفتن به مَشعَر، مُغمى
علیه شده است. بفرمایید اگر به همین حال تا آخر اعمال باقى باشد، وظیفه
چیست؟ و اگر بعد از اغما او را به ایران آورده باشند چه حکمى دارد، و نیز
اگر بعد از ایّام تشریق در ماه ذى حجّه به هوش بیاید، در مکّه باشد یا در
ایران، چه باید کرد؟
ج - چون وقوف اختیارى عرفه را درک کرده حجّش صحیح است و بعد از به هوش آمدن بقیه اعمال را انجام دهد و در صورت عدم امکان نائب بگیرد.
(958)س
- زنى که عادت ماهانهاش مثلاً شش روز بوده است، در حال عادت زنانه براى
عمره تمتّع مُحرم مىشود، و در روز هشتم ذى حجّه که روز ششم عادت او است
پاک مىگردد و غسل مىکند و اعمال عمره تمتّع را انجام مىدهد و براى حج
تمتّع مُحرم مىشود، ولى ظهر روز نهم در عرفه لک مىبیند و نمىداند که آیا
ادامه دارد تا پس از ده روز، که استحاضه حساب شود و اعمال قبلى او صحیح
باشد یا قبل از تمام شدن ده روز از اوّل عادت قطع مىشود تا حکم حیض را
داشته باشد، وظیفه او چیست؟ در همین فرض اگر در مشعر لک دید چه کند؟
ج
- عمل به احتیاط کند، و راه احتیاط انجام اعمال بدون قصد تمتّع و اِفراد
بلکه به قصد ما فى الذّمه، با قربانى در منى و پس از گذشتن ده روز وظیفهاش
روشن مىشود که اگر از ده روز تجاوز نکرد و خون قطع شد حج او بدل به افراد
شده و لازم است عمره مفرده بجا آورد و اگر از ده روز تجاوز کرد کشف از
استحاضه بودن آن مىکند و حج تمتّع او صحیح است.
(959)س
- در فرض مسأله فوق اگر در عرفات یا مشعر لک دید و همان وقت یقین پیدا کرد
که خون حیض است و قبلاً پاک نبوده، باید چه کند با توجّه به اینکه وقت
وقوفین اختیارى و یا اضطرارى آن باقى است ولى وقت برگشتن به مکّه و انجام
اعمال عمره تمتّع را ندارد؟
ج - مورد عدول به اِفراد است.
(960)س - وقوف اضطرارى عرفات آیا از اوّل شب تا طلوع فجر است، یا طلوع آفتاب؟
ج - وقوف اضطرارى عرفات در شب عید است، و شب تا طلوع فجر است و درک مقدارى از آن کفایت مىکند.
مستحبّات وقوف به عرفات
در وقوف به عرفات چند چیز مستحب است:
1 - با طهارت بودن در حال وقوف.
2- غسل نمودن و بهتر آن است که نزدیک ظهر باشد.
3 - آنچه موجب تفرّق حواس است از خود دور سازد تا آن که قلب او متوجّه جناب اقدس الهى گردد.
4- نسبت به قافلهاى که از مکّه مىآید وقوف شخص در طرف چپ کوه واقع گردد.
5 - وقوف او در پایین کوه و در زمین هموار بوده باشد.
6- در اوّل وقت، نماز ظهر و عصر را به یک اذان و دو اقامه بجا آورد.
7
- قلب خود را به حضرت حق جلَّ و علا متوجّه ساخته و حمد الهىو تهلیل و
تمجید نموده و ثناى حضرت حق را بجا آورد، پس از آن صد مرتبه: «اللَّهُ
أکبَرُ» و صد مرتبه: سوره «توحید» را بخواند و آنچه خواهد دعا نماید و از
شیطان رجیم به خدا پناه ببرد و این دعا را نیز بخواند:
«اَللّهُمَّ
رَبَّ المَشاعِرِ کُلِّها فُکَّ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ وَ أَوْسِعْ
عَلَیّ مِنَ الرِّزقِ الحَلالِ، وَ ادْرَأْ عَنِّی شَرَّ فَسَقَةِ الجِنِّ
وَ الاِنسِ، اَللّهُمَّ لاتَمْکُرْ بِی وَ لاتَخدَعْنِی وَ لاتَستَدْرِجنِی
یَا أَسمَعَ السّامِعِینَ وَ یَا أَبصَر النَّاظِرِینَ وَ یَا أَسْرَعَ
الحَاسِبِینَ وَ یَا أَرحَمَ الرّاحِمِینَ أَسأَلُکَ أَنتُصَلِّیَ عَلَی
مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمّدٍ وَ أنتَفْعَلَ بِی کَذَا و کَذَا».
و به جاى کذا و کذا حاجت خود را نام ببرد، پس دست به آسمان بردارد و بگوید:
«اللّهُمَّ
حَاجَتِیَ إِلَیک الَّتِی اِنْ اَعطَیتَنِیهَا لَمْیَضُرُّنِی مَا
مَنَعتَنِی، وَ اِن مَنَعتَنِیها لَمْیَنفَعْنِی مَا أَعطَیتَنِی،
أَسأَلُکَ خَلاصَ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ.
اَللّهُمَّ
اِنّی عَبدُکَ وَ مِلْکُ نَاصِیَتِی بِیَدِکَ، وَ أَجَلِی بِعِلمِکَ،
أَسأَلُکَ أَنتُوَفِّقَنِی لِمَا یُرضِیکَ عَنِّی وَ أَنتَسلِمَ مِنِّی
مَنَاسِکِیَ الّتی أَرَیتَهَا خَلِیلَکَ إبراهِیمَ وَ دَلَلْتَ عَلَیهَا
حَبِیبَکَ مُحَمّداً صَلَّى اللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِه، اَللّهُمّ اجْعَلْنِی
مِمَّن رَضِیتَ عَمَلَهُ وَ أَطَلتَ عُمْرَهُ وَ أَحْیَیْتَهُ بَعدَ
المَوتِ».
8- این دعا را بخواند:
«لا
إلهَ اِلّا اللَّهُ وَحدَهُ لا شَریکَ لَه، لَهُ المُلکُ وَ لَهُ الحَمدُ،
یُحیِی وَ یُمِیتُ، وَ یُمِیتُ وَ یُحیِی، وَ هُوَ حَیٌّ لایَمُوتُ
بِیَدِهِ الخَیرُ وَ هُوَ عَلى کُلِّ شَیء قَدِیرٌ. اَللَّهُمَّ لَکَ
الحَمد، کَالَّذِی تَقُولُ وَ خَیراً مِمّا نَقُولُ وَ فَوقَ ما یَقُولُ
القائِلُونَ. اَللَّهُمَّ لَکَ صَلاتِی وَ نُسُکی و مَحْیایَ وَ مَماتِی،
وَ لَکَ تُراثِی وَ بِکَ حَولِی وَ مِنکَ قُوّتِی. اللَّهُمَّ اِنّی
أَعُوذُ بِکَ مِنَ الفَقرِ وَ مِن وَساوِسِ الصُّدُورِ وَ مِن شَتَاتِ
الأَمرِ وَ مِن عَذابِ القَبر. اَللّهُمَّ انِّی أَسألکَ خَیرَ الرّیَاحِ
وَ اَعُوذُ بِکَ مِن شرِّ مَا یَجیءُ بِهِ الرّیَاحُ وَ أَسأَلُکَ خَیرَ
اللّیلِ و خَیرَ النَّهَار».
«اللّهمَّ
اجْعَلْ فی قَلْبی نُوراً وَ فی سَمْعی وَ بَصری نوراً وَ فی لَحْمی وَ
دَمی و عِظامی و عُروقی و مَقْعَدی وَ مَقامی وَ مَدْخَلی وَ مَخْرَجِی
نوراً وَ أَعْظِم لِی نوراً یا رَبِّ یَومَ أَلقاکَ إِنَّکَ عَلى کُلِّ
شَىءٍ قَدیرٌ».
و در این روز تا مىتواند از خیرات و صدقات کوتاهى نکند.
9 - آنکه کعبه را استقبال نموده این اذکار را بگوید: «سُبحانَ اللَّهِ» صد مرتبه، «اللَّهُ أَکبَرُ» صد مرتبه، «ما شاءَ اللَّهُ لا قُوَّةَ إلّا بِاللَّهِ» صد مرتبه، «أشهَدُ
أن لا إِلهَ إلّا اللَّهُ وَحدَهُ لا شَریکَ لَهُ، لَهُ المُلکُ و لَهُ
الحَمدَ یُحیی و یُمیتُ و یُمیتُ و یُحیی وَ هُوَ حَیٌّ لایَمُوتُ بِیَدِهِ
الخَیرُ وَ هُوَ عَلى کُلِّ شَیءٍ قدیرٌ» صد مرتبه.
پس از اوّل سوره بقره، ده آیه بخواند، پس سوره توحید سه مرتبه، و آیة الکرسى را بخواند تا آخر، پس این آیات را بخواند:
«اِنَّ
رَبَّکُمُ اللَّهُ الَّذِی خَلَقَ السَّموَاتِ وَ الأَرضَ فِی سِتَّةِ
أَیّامٍ ثُمَّ اسْتَوى عَلَى العَرشِ یُغْشِی اللّیلَ النّهَارَ یَطْلُبُهُ
حَثیثاً وَ الشَّمسَ وَ القَمَرَ وَ النُّجُومَ مُسَخَّراتٍ بأَمرِه، أَلا
لَه الخَلقُ وَ الأَمرُ تَبارَکَ اللَّهُ رَبُّ العَالَمین. أُدْعوا
رَبَّکُم تَضَرُّعاً وَ خُفْیةً اِنَّهُ لایُحِبُّ المُعتَدین. وَ
لاتُفسِدُوا فِی الأَرضِ بَعدَ اِصلاحِهَا وَ ادْعُوهُ خَوفاً وَ طَمَعاً
اِنّ رَحمَةَ اللَّهِ قَریبٌ مِنَ المُحسِنین».(5)
پس
سوره «قُل أعُوذُ بِرَبِّ الفَلَق» و سوره «قُل أَعُوذُُ بِرَبِّ النّاسِ»
را بخواند. پس آنچه از نعم الهى به یاد داشته باشد یکایک ذکر نموده و حمد
الهى نماید و همچنین بر اهل و مال و سایر چیزهایى که حضرت حق به او تفضّل
نموده حمد بنماید و بگوید:
«اَللّهُمَّ لَکَ الحَمدُ عَلَى نَعمائِکَ الَّتى لاتُحصى بِعَدَدٍ وَ لا تَکافََىءُ بِعَمَل».
و
به آیاتى از قرآن که در آنها ذکر حمد شده است خدا را حمد نماید و به آیاتى
که در آنها ذکر تسبیح شده است خدا را تسبیح نماید و به آیاتى که در آنها
ذکر تکبیر شده است خدا را تکبیر نماید و به آیاتى که در آنها ذکر تهلیل شده
است خدا را تهلیل نماید و بر محمّد و آل محمّد علیهم الصّلاة و السّلام
زیاد صلوات بفرستد و به هر اسمى از اسماء اللَّه که در قرآن موجود است خدا
را بخواند و به آنچه از اسماء الهى که در یاد دارد خدا را ذکر کند، و به
اسماء الهى که در آخر سوره «حشر» موجود است خدا را بخواند و آنها عبارتند
از:
«اللَّهُ
عالِمُ الغَیبِ وَ الشَّهادَةِ الرَّحمنُ الرَّحیم المَلِکُ القُدُّوس
السَّلامُ المُؤمِنُ المُهَیمِنُ العَزیزُ الجَبّارُ المُتَکَبِّرُ
الخالِقُ البارِىءُ المُصَوِّرُ».
و این دعا را بخواند:
«اَسألُکَ
یا اللَّهُ یا رَحمنُ بِکُلِّ اِسمٍ هُوَ لَکَ، وَ اَسألُکَ بُقُوَّتِکَ
وَ قُدرَتِکَ وَ عِزَّتِکَ، وَ بِجَمیعِ ما اَحاطَ بِهِ عِلمُکَ، و
بِجَمعِکَ وَ بِاَرکانِکَ کُلِّهَا، وَ بِحقِّ رَسُولِکَ صَلَواتُکَ
عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ بِاسمِکَ الاَکبَرِ الاَکبَرِ، وَ بِاسمِکَ العَظیمِ
الَّذى مَن دَعاکَ بِهِ کانَ حَقّاً عَلَیکَ اَن لا تُخَیِّبَهُ.
وَ
بِاسمِکَ الاَعظَمِ الاَعظَمِ الّذى مَن دَعَاکَ بِهِ کانَ حَقّاً عَلَیکَ
اَن لا تَرُدَّه وَ اَن تُعطِیَهُ ما سَأَلَ اَن تَغفِرَ لِى جَمیعَ
ذُنُوبِى فِى جَمیعِ عِلمِکَ فِیَّ».
و
هر حاجت که دارد بخواهد و از حق، سبحانه و تعالى طلب کند که توفیق حج
بیابد در سال آینده و هر سال. و هفتاد مرتبه بگوید: «أسأَلُکَ الجَنَّةَ» و
هفتاد مرتبه: «أستَغفِرُ اللَّهَ رَبّى وَ أَتُوبُ إِلَیهِ».
پس بخوان این دعا را:
«اَللّهُمَّ
فُکَّنِى مِنَ النَّارِ وَ اَوسِع عَلیّ مِن رِزقِکَ الحَلالِ الطَّیِّبِ،
وَ ادرأ عَنِّى شَرَّ فَسَقَةِ الجِنِّ وَ الاِنسِ، و شَرَّ فَسَقَةِ
العَرَبِ وَ العَجَمِ».
10 - آنکه نزدیک غروب آفتاب بگوید:
«اللّهُمَّ
اِنّى اَعُوذُ بِکَ مِنَ الفَقرِ، وَ مِن تَشَتُّتِ الاَمرِ، وَ مِن شَرِّ
ما یَحدُثُ بِاللّیلِ وَ النَّهارِ، اَمسى ظُلمِى مُستَجیراً بِعَفوِکَ وَ
اَمسى خَوفِى مُستَجیراً بِاَمانِکَ وَ أَمسى ذُنُوبى مُستَجیرةً
بِمَغفِرَتِکَ، وَ اَمسى ذُلّى مُستَجیراً بِعِزّکَ، وَ اَمسى وَجهِیَ
الفانِی البالِی مُستَجیراً بِوَجهِکَ الباقِی، یا خَیرَ مَن سُئِلَ، وَ یا
اَجوَدَ مَن اَعطى جَلّلنِى بِرَحمَتِکَ وَ اَلبِسنِى عافِیَتَکَ وَ اصرِف
عَنّى شَرَّ جَمیعِ خَلقِکَ».
و
بدان که ادعیه وارده در این روز شریف بسیار است و هر قدر که میسور باشد
خواندن دعا مناسب است، و بسیار خوب است که در این روز، دعاى حضرت سیّد
الشّهداعلیه السلام و دعاى حضرت زین العابدینعلیه السلام را که در صحیفه
کامله است خوانده شود و بعد از غروب آفتاب بگوید:
«اَللّهُمَّ
لاتجعَلهُ آخِرَ العَهدِ مِن هَذَا المَوقِفِ وَ ارزُقنِیهِ مِن قابلٍ
اَبَداً ما اَبقَیتَنِى. وَ اقلِبنى الیَومَ مُفلِحاً مُنجِحاً مُستَجاباً
لِى، مَرحُوماً مَغفُوراً لِىبِاَفضَلِ ما یَنقَلِبُ بِهِ الیَومَ اَحَدٌ
مِن وَفدِکَ وَ حُجّاجِ بَیتِکَ الحَرام، وَ اجعَلنِیَ الیَومَ مِن اَکرَمِ
وَفدِک عَلَیک، وَ اَعطِنی اَفضَلَ ما اَعطَیتَ اَحَداً مِنهُم مِنَ
الخَیرِ وَ البَرَکَةِ وَ الرَّحمَةِ وَ الرِّضوانِ وَ المَغفِرَةِ، وَ
بارِک لِى فِیما اَرجِعُ اِلَیهِ مِن اَهلٍ أَو مَالٍ اَو قَلِیلٍ اَو
کَثِیرٍ، وَ بارِک لَهُم فِیَّ».
و بسیار بگوید:
«اَللّهُمَّ اَعتِقنِى مِنَ النّار».