مسائل متفرّقه زکات
مسأله 2031 - موقعى که گندم و جو را از کاه جدا مىکنند و موقع خشک شدن خرما و انگور، انسان باید زکات را به فقیر بدهد یا از مال خود جدا کند. و زکات طلا و نقره و گاو و گوسفند و شتر را بعد از تمام شدن ماه دوازدهم باید به فقیر بدهد، یا از مال خود جدا نماید. ولى بعد از جدا کردن اگر منتظر فقیر معیّنى باشد، یا بخواهد به فقیرى بدهد که از جهتى برترى دارد، مىتواند زکات را به انتظار او ولو تا چند ماه نگهدارد.
مسأله 2032 - بعد از جدا کردن زکات لازم نیست فوراً آن را به مستحق بدهد ولى اگر به کسى که مىشود زکات داد دسترسى دارد، لازم است که دادن زکات را تأخیر نیندازد.
مسأله 2033 - کسى که مىتواند زکات را به مستحق برساند اگر ندهد و بواسطه کوتاهى او از بین برود باید عوض آن را بدهد.
مسأله 2034 - کسى که مىتواند زکات را به مستحق برساند، اگر زکات را ندهد، و بدون آن که در نگهدارى آن کوتاهى کند از بین برود، چنانچه غرض صحیحى در تأخیر زکات نداشته باید عوض آن را بدهد، ولى اگر غرض صحیحى داشته مثلاً فقیر معیّنى را در نظر داشته یا مىخواسته تدریجاً به فقرا برساند، ضامن نیست.
مسأله 2035 - اگر زکات را از خود مال کنار بگذارد، مىتواند در بقیه آن تصرّف کند و اگر از مال دیگرش کنار بگذارد، مىتواند در تمام مال تصرّف نماید.
مسأله 2036 - انسان نمىتواند زکاتى را که کنار گذاشته، براى خود بردارد و چیز دیگرى بجاى آن بگذارد.
مسأله 2037 - اگر از زکاتى که کنار گذاشته منفعتى ببرد مثلاً گوسفندى که براى زکات گذاشته برّه بیاورد، مال فقیر است.
مسأله 2038 - اگر موقعى که زکات را کنار مىگذارد مستحقّى حاضر باشد، بهتر است زکات را به او بدهد، مگر کسى را در نظر داشته باشد که دادن زکات به او از جهتى بهتر باشد.
مسأله 2039 - اگر با عین مالى که براى زکات کنار گذاشته براى خودش تجارت کند صحیح نیست و اگر با اجازه حاکم شرع براى مصحلت زکات تجارت کند، تجارت صحیح و نفعش مال زکات است.
مسأله 2040 - اگر پیش از آن که زکات بر او واجب شود، چیزى بابت زکات به فقیر بدهد، زکات حساب نمىشود و بعد از آن که زکات بر او واجب شد، اگر چیزى را که به فقیر داده از بین نرفته باشد و آن فقیر هم به فقر خود باقىباشد، مىتواند چیزى را که به او داده بابت زکات حساب کند.
مسأله 2041 - فقیرى که مىداند زکات بر انسان واجب نشده، نمىتواند چیزى از باب زکات از او بگیرد و اگر بگیرد و پیش او تلف شود ضامن است پس موقعى که زکات بر انسان واجب مىشود، اگر آن فقیر به فقر خود باقى باشد، مىتواند عوض چیزى را که به او داده بابت زکات حساب کند.
مسأله 2042 - فقیرى که نمىداند زکات بر انسان واجب نشده، اگر چیزى بابت زکات بگیرد و پیش او تلف شود، ضامن نیست و انسان نمىتواند عوض آن را بابت زکات حساب کند.
مسأله 2043 - مستحب است زکات گاو و گوسفند و شتر را به فقیرهاى آبرومند بدهد و در دادن زکات، خویشان خود را بر دیگران و اهل علم و کمال را بر غیر آنان، و کسانى را که اهل سؤال نیستند بر اهل سؤال مقدّم بدارد. ولى اگر دادن زکات به فقیرى از جهت دیگرى بهتر باشد، مستحب است زکات را به او بدهد.
مسأله 2044 - بهتر است زکات را آشکار، و صدقه مستحبّى را مخفى بدهند.
مسأله 2045 - اگر در شهر کسى که مىخواهد زکات بدهد مستحقّى نباشد و نتواند زکات را به مصرف دیگرى هم که براى آن معیّن شده برساند، چنانچه امید نداشته باشد که بعداً مستحق پیدا کند باید زکات را به شهر دیگر ببرد و به مصرف زکات برساند، و مخارج بردن به آن شهر به عهده او نیست و مىتواند مخارج بردن به آن شهر را از زکات بردارد گرچه احتیاط مستحب است که خودش بدهد ولى اگر زکات تلف شود ضامن نیست.
مسأله 2046 - اگر در شهر خودش مستحق پیدا شود، مىتواند زکات را به شهر دیگر ببرد. ولى مخارج بردن به آن شهر را باید از خودش بدهد و اگر زکات تلف شود ضامن است، مگر آن که با اجازه حاکم شرع برده باشد.
مسأله 2047 - اجرت وزن کردن، پیمانه نمودن گندم و جو و کشمش و خرمایىرا که براى زکات مىدهد، با خود اوست و اگر پرداخت نکرد و با فقیر هم در مورد اجرت آن مصالحه نکردند از زکات داده مىشود.
مسأله 2048 - کسى که 2 مثقال و 15 نخود نقره یا بیشتر، از بابت زکات بدهکار است، مىتواند کمتر از 2 مثقال و 15 نخود نقره هم به یک فقیر بدهد و نیز اگر غیر نقره چیز دیگرى مثل گندم و جو بدهکار باشد و قیمت آن به 2 مثقال و 15 نخود نقره هم برسد مىتواند به یک فقیر کمتر از آن بدهد.
مسأله 2049 - مکروه است انسان از مستحق درخواست کند که زکاتى را که از او گرفته به او بفروشد، ولى اگر مستحق بخواهد چیزى را که گرفته بفروشد بعد از آن که به قیمت رساند، کسى که زکات را به او داده در خریدن آن بر دیگران مقدّم است.
مسأله 2050 - اگر شکّ کند زکاتى را که بر او واجب بوده داده یا نه و مال زکاتدار موجود باشد باید زکات را بدهد و اگر عین آن مال تلف شده زکات بر او واجب نیست.
مسأله 2051 - فقیر نمىتواند زکات را به کمتر از مقدار آن صلح کند یا چیزى را گرانتر از قیمت آن بابت زکات قبول نماید، یا زکات را از مالک بگیرد و به او ببخشد. ولى کسى که زکات زیادى بدهکار است و فقیر شده و نمىتواند زکات را بدهد و امید هم ندارد که دارا شود چنانچه بخواهد توبه کند، فقیر مىتواند زکات را از او بگیرد و به او ببخشد.
مسأله 2052 - انسان مىتواند از زکات، قرآن یا کتاب دینى یا کتاب دعا بخرد و وقف نماید، اگرچه بر اولاد خود و بر کسانى وقف کند که خرج آنان بر او واجب است. و نیز مىتواند تولیت وقف را براى خود یا اولاد خود قرار دهد.
مسأله 2053 - انسان نمىتواند از زکات، ملک بخرد و بر اولاد خود یا بر کسانىکه مخارج آنان بر او واجب است وقف نماید که عایدى آن را به مصرف مخارج خود برسانند.
مسأله 2054 - فقیر مىتواند براى رفتن به حج و زیارت و مانند اینها زکات بگیرد، ولى اگر به مقدار خرج سالش زکات گرفته باشد، براى زیارت و مانند آن نمىتواند از سهم فقرا زکات بگیرد ولى از سهم سبیل اللَّه مىتواند.
مسأله 2055 - اگر مالک، فقیرى را وکیل کند که زکات مال او را بدهد چنانچه آن فقیر احتمال دهد که قصد مالک این بوده که خود آن فقیر از زکات برندارد، نمىتواند چیزى از آن را براى خودش بردارد، و اگر یقین داشته باشد که قصد مالک این نبوده، براى خودش هم مىتواند بردارد.
مسأله 2056 - اگر فقیر شتر، گاو، گوسفند، طلا و نقره را بابت زکات بگیرد، چنانچه شرطهایى که براى واجب شدن زکات گفته شد در آنها جمع شود باید زکات آنها را بدهد.
مسأله 2057 - اگر دو نفر در مالى که زکات آن واجب شده با هم شریک باشند و یکى از آنان زکات قسمت خود را بدهد و بعد مال را تقسیم کنند، چنانچه بداند شریکش زکات سهم خود را نداده، تصرّف او در سهم خودش هم اشکال دارد.
مسأله 2058 - کسى که خمس یا زکات بدهکار است و کفّاره و نذر و مانند اینها هم بر او واجب است و قرض هم دارد، چنانچه نتواند همه آنها را بدهد، اگر مالى که خمس یا زکات آن واجب شده، از بین نرفته باشد، باید خمس و زکات را بدهد و اگر از بین رفته باشد، مىتواند خمس یا زکات را بدهد، یا کفّاره و نذر و قرض و مانند اینها را ادا نماید.
مسأله 2059 - کسى که خمس یا زکات بدهکار است و حَجّة الاسلام بر او واجب است و قرض هم دارد، اگر بمیرد و مال او براى همه آنها کافى نباشد چنانچه مالى که خمس و زکات آن واجب شده از بین نرفته باشد، باید خمس یا زکات را بدهند و بقیه مال او را بر حج و قرض قسمت نمایند و اگر مالى که خمس و زکات آن واجب شده از بین رفته باشد، باید مال او را صرف حج بنمایند و در صورتى که چیزى باقى باشد به خمس و زکات و قرض قسمت نمایند.
مسأله 2060 - کسى که مشغول تحصیل علم است و اگر تحصیل نکند مىتواند براى معاش خود کسب کند، چنانچه تحصیل آن علم، واجب یا مستحب باشد مىشود به او زکات داد و اگر تحصیل آن علم واجب یا مستحب نباشد، زکات دادن به او اشکال دارد.