مسأله
2941 - کسانى که خانه یا دکان یا غیر آنها را از صاحبانش اجاره مىکنند،
مدّت اجاره که به سر رسید حرام است بدون اذن صاحب محل در آنجا اقامت کنند و
باید محل را فوراً با عدم رضایت صاحبش تخلیه کنند و اگر نکنند غاصب و ضامن
محل، و ضامن مثل مال الاجاره آن هستند و براى آنها به هیچ وجه حقّى شرعاً
نیست، چه مدّت اجاره آنها کوتاه باشد یا طولانى و چه بودن آنها در مدّت
اجاره موجب زیادت ارزش محل شده باشد یا نه و چه بیرون رفتن از محل، موجب
نقص در تجارتشان باشد یا نه.
مسأله
2942 - اگر کسى از مستأجر سابق که مدّت اجارهاش گذشته است، محلى را اجاره
کند، اجارهاش صحیح نیست، و توقّفش در آن محل حرام و غصب است مگر با اجازه
صاحب محل و اگر به محل خسارت وارد شود یا تلف شود، موجب ضمان است براى این
شخص و مادامى که توقّف نموده است، باید مثل مال الاجاره را به صاحب محل
بپردازد.
مسأله
2943 - اگر شخص غاصب که مستأجر سابق است، چیزى به عنوان سرقفلى از شخصى که
محل را به او اجاره داده است بگیرد، حرام است و اگر آنچه را که گرفته است
تلف کند یا به حادثهاى تلف شود ضامن دهنده است.
مسأله
2944 - اگر محلّى را اجاره کند در مدّتى و حق داشته باشد که به غیر اجاره
دهد در بین مدّت و اجاره محل ترقّى کند، مىتواند آن محل را اجاره دهد به
همان مقدار که اجاره کرده است و مقدارى هم به عنوان سرقفلى از آن شخص بگیرد
که به او اجاره دهد، مثلاً اگر دکانى را اجاره نموده ده سال به ماهى ده
تومان و پس از مدّتى اجاره محل افزایش پیدا کرد به ماهى صد تومان، در صورتى
که حقّ اجاره داشته باشد مىتواند آنجا را در مابقى مدّت اجاره دهد به
ماهى ده تومان و یک هزار تومان مثلاً به رضایت طرفین از آن شخص بگیرد که
محل را به او اجاره دهد.
مسأله
2945 - اگر محلّى را اجاره کند از صاحبش و شرط کند بر او که مدّت بیست سال
مثلاً قیمت اجاره را بالا نبرد و شرط کند که اگر محلّ مذکور را به غیر
تحویل داد، صاحب محل با شخص ثالث نیز همین نحو عمل کند و اگر ثالث به دیگرى
تحویل داد، نیز همین نحو عمل کند و اجاره را بالا نبرد، جایز است از براى
مستأجر که محل را به دیگرى تحویل دهد و مقدارى سرقفلى از او بگیرد که محل
را به او تحویل دهد و سرقفلى به این نحو حلال است دومى به سومى و سومى به
چهارمى نیز مىتواند به حسب قرار تحویل دهد و از او به این عنوان سرقفلى
بگیرد.
مسأله
2946 - اگر مستأجر بر مؤجر شرط کند در ضمن عقد اجاره که مال الاجاره را تا
مدّتى، زیاد نکند و حقّ اخراج او را از محل نداشته باشد و حق داشته باشد
به مقدارى که اجاره نموده در سالهاى بعد از او اجاره نماید و بر مؤجر لازم
باشد که اجاره به او بدهد، مىتواند مبلغى از او بگیرد یا از غیر از او،
براى اسقاط حقّ خود یا براى تخلیه محل و این گونه سرقفلى حلال است.
مسأله
2947 - مالک مىتواند هر مقدارى بخواهد به عنوان سرقفلى از شخص بگیرد که
محل را به او اجاره دهد و اگر مستأجر حقّ اجاره به غیر داشته باشد مىتواند
از او مقدارى بگیرد که اجاره به او بدهد و این نحو سرقفلى مانع ندارد.