احکام طهارت
عن أبی عبداللَّه(ع) عن أمیر المؤمنین(ع): «... الحمدللَّه الذی جعل الماء طهوراً و لمیجعله نجساً ...». (وسائل الشیعة، ج1، ص282)
از حضرت امام جعفر صادق(ع) در ضمن روایتى از امیرالمؤمنین على(ع) نقل شده که فرمودند: «... حمد مخصوص خدایى است که آب را پاکیزه و پاک کننده قرار داد و آن را نجس قرار نداد ...».
اقسام آبها
مسأله 16 - آب یا مطلق است یا مضاف: آب مضاف آبى است که آن را از چیزى بگیرند، مثل آب هندوانه و گلاب، یا با چیزى مخلوط باشد، مثل آبىکه به قدرى با گل و مانند آن مخلوط شود، که دیگر به آن آب نگویند؛ و غیر اینها آب مطلق است و آن بر پنج قسم است: اوّل: آب کر. دوم: آب قلیل. سوم: آب جارى. چهارم: آب باران. پنجم: آب چاه.
آب کُر
مسأله 17 - آب کُر مقدار آبى است که اگر در ظرفى که درازا و پهنا و گودى آن هر یک سه وجب و نیم است بریزند آن ظرف را پر کند. و وزن آن از صد و بیست و هشت من تبریز بیست مثقال کمتر است و به حسب کیلوى متعارف تقریباً 384 کیلوگرم مىشود.
مسأله 18 - اگر عین نجس مانند بول و خون به آب کُر برسد، چنانچه بواسطه آن، بو یا رنگ یا مزه آب تغییر کند نجس مىشود، و اگر تغییر نکند نجس نمىشود.
مسأله 19 - اگر بوى آب کر بواسطه غیر نجاست تغییر کند، نجس نمىشود.
مسأله 20 - اگر عین نجس مانند خون به آبى که بیشتر از کُر است برسد و بو یا رنگ یا مزه قسمتى از آن را تغییر دهد، چنانچه مقدارى که تغییر نکرده کمتر از کر باشد تمام آب نجس مىشود، و اگر به اندازه کر یا بیشتر باشد، فقط مقدارى که بو یا رنگ یا مزه آن تغییر کرده نجس است.
مسأله 21 - آب فوّاره اگر متّصل به کُر باشد آب نجس را پاک مىکند و بهتر است که مخلوط با آن شود؛ ولى اگر قطره قطره روى آب نجس بریزد آن را پاک نمىکند، مگر آن که چیزى روى فوّاره بگیرند تا آب قبل از قطره قطره شدن به آب نجس متّصل شود و بهتر است با آن مخلوط گردد.
مسأله 22 - اگر چیز نجس را زیر شیرى که متّصل به کُر است بشویند، آبى که از آن چیز مىریزد اگر متّصل به کُر باشد و بو یا رنگ یا مزه نجاست نگرفته باشد، پاک است.
مسأله 23 - اگر مقدارى از آب کُر یخ ببندد و باقى آن به قدر کُر نباشد چنانچه نجاست به آن برسد نجس مىشود، و هر قدر از یخ هم آب شود نجس است.
مسأله 24 - آبى که به اندازه کر بوده، اگر انسان شکّ کند از کُر کمتر شده یا نه مثل آب کُر است، یعنى نجاست را پاک مىکند و اگر نجاستى هم به آن برسد نجس نمىشود. و آبى که کمتر از کُر بوده و انسان شکّ دارد به مقدار کُر شده یا نه حکم آب کُر را ندارد.
مسأله 25 - کُر بودن آب به دو راه ثابت مىشود:
اوّل: آن که خود انسان یقین کند. دوم: آن که دو عادل خبر دهند و یا یک نفر مورد اعتماد خبر دهد.
آب قلیل
مسأله 26 - آب قلیل آبى است که از زمین نجوشد و از کر کمتر باشد.
مسأله 27 - اگر آب قلیل روى چیز نجس بریزد یا چیز نجس به آن برسد نجس مىشود، ولى اگر از بالا با فشار روى چیز نجس بریزد مقدارى که به آن چیز مىرسد نجس، و هرچه بالاتر از آن است پاک مىباشد، و نیز اگر مثل فوّاره با فشار از پایین به بالا رود در صورتى که نجاست به بالا برسد پایین نجس نمىشود و اگر نجاست به پایین برسد بالا نجس مىشود.
مسأله 28 - آب قلیلى که براى برطرف کردن عین نجاست روى چیز نجس ریخته شود و از آن جدا گردد، نجس است و همچنین به احتیاط مستحب از آب قلیلى هم که بعد از برطرف شدن عین نجاست براى آب کشیدن چیز نجس روى آن مىریزند و از آن جدا مىشود، اجتناب کنند. ولى آبى که با آن مخرج بول و غائط را مىشویند با پنج شرط پاک است: اوّل: آن که بو یا رنگ یا مزه نجاست نگرفته باشد. دوم: نجاستى از خارج به آن نرسیده باشد. سوم: نجاست دیگرى مثل خون، با بول یا غائط بیرون نیامده باشد. چهارم: ذرّههاى غائط در آب پیدا نباشد. پنجم: بیشتر از مقدار معمول، نجاست به اطراف مخرج نرسیده باشد.
آب جارى
مسأله 29 - آب جارى، آبى است که از زمین بجوشد و جریان داشته باشد، مانند آب چشمه و قنات.
مسأله 30 - آب جارى اگرچه کمتر از کر باشد، چنانچه نجاست به آن برسد تا وقتى بو یا رنگ یا مزه آن بواسطه نجاست تغییر نکرده پاک است.
مسأله 31 - اگر نجاستى به آب جارى برسد، مقدارى از آن، که بو یا رنگ یا مزهاش بواسطه نجاست تغییر کرده نجس است، و طرفى که متّصل به چشمه است - اگرچه کمتر از کر باشد - پاک است. و آبهاى دیگر نهر، اگر به اندازه کر باشد یا بواسطه آبى که تغییر نکرده به آب طرف چشمه متّصل باشد، پاک، وگرنه نجس است.
مسأله 32 - آب چشمهاى که جارى نیست ولى طورى است که اگر از آن بردارند باز مىجوشد، حکم آب جارى دارد. یعنى اگر نجاست به آن برسد، تا وقتى بو یا رنگ یا مزه آن بواسطه نجاست تغییر نکرده پاک است.
مسأله 33 - آبى که کنار نهر ایستاده و متّصل به آب جارى است، حکم آب جارى دارد.
مسأله 34 - چشمهاى که مثلاً در زمستان مىجوشد و در تابستان از جوشش مىافتد، فقط وقتى که مىجوشد حکم آب جارى دارد.
مسأله 35 - آب حوض حمّام - اگرچه کمتر از کر باشد - چنانچه به خزینه که آب آن به اندازه کُر است متّصل باشد، مثل آب جارى است.
مسأله 36 - آب لولههاى حمّام که از شیرها و دوشها مىریزد اگر متّصل به کُر باشد مثل آب جارى است، و آب لولههاى عمارات اگر متّصل به کُر باشد در حکم آب کُر است.
مسأله 37 - آبى که روى زمین جریان دارد ولى از زمین نمىجوشد، چنانچه کمتر از کُر باشد و نجاست به آن برسد نجس مىشود. امّا اگر از بالا با فشار به پایین بریزد، چنانچه نجاست به پایین آن برسد بالاى آن نجس نمىشود.
آب باران
مسأله 38 - اگر به چیز نجسى که عین نجاست در آن نیست یک مرتبه باران ببارد، جایى که باران به آن برسد، پاک مىشود. و در فرش و لباس و مانند اینها فشار لازم نیست، ولى باریدن دو سه قطره فایده ندارد، بلکه باید طورى باشد که بگویند باران مىآید.
مسأله 39 - اگر باران به عین نجس ببارد و به جاى دیگر ترشّح کند، چنانچه عین نجاست همراه آن نباشد و بو یا رنگ یا مزه نجاست نگرفته باشد پاک است. پس اگر باران بر خون ببارد و ترشّح کند، چنانچه ذرّهاى خون در آن باشد، یا آن که بو یا رنگ یا مزه خون گرفته باشد نجس مىباشد.
مسأله 40 - اگر بر سقف عمارت یا روى بام آن عین نجاست باشد، تا وقتى باران به بام مىبارد آبى که به چیز نجس رسیده و از سقف یا ناودان مىریزد پاک است و بعد از قطع شدن باران اگر معلوم باشد آبى که مىریزد به چیز نجس رسیده است، نجس مىباشد.
مسأله 41 - زمین نجسى که باران بر آن ببارد پاک مىشود. و اگر باران بر زمین جارى شود و به جاى نجسى که زیر سقف است برسد، آن را نیز پاک مىکند.
مسأله 42 - خاک نجسى که به واسطه باران گل شود و آب آن را فرا گیرد پاک است، امّا اگر فقط رطوبت به آن برسد پاک نمىشود.
مسأله 43 - هرگاه آب باران در جایى جمع شود، اگرچه کمتر از کر باشد، چنانچه موقعى که باران مىآید چیز نجسى را در آن بشویند و آب، بو یا رنگ یا مزه نجاست نگیرد، آن چیز نجس پاک مىشود.
مسأله 44 - اگر بر فرش پاکى که روى زمین نجس است باران ببارد و بر زمین نجس جارى شود، فرش نجس نمىشود و زمین هم پاک مىگردد.
آب چاه
مسأله 45 - آب چاهى که از زمین مىجوشد، اگرچه کمتر از کر باشد چنانچه نجاست به آن برسد، تا وقتى بو یا رنگ یا مزه آن بواسطه نجاست تغییر نکرده پاک است، ولى مستحب است پس از رسیدن بعضى از نجاستها، مقدارى که در کتابهاى مفصّل گفته شده، از آب آن بکشند.
مسأله 46 - اگر نجاستى در چاه بریزد و بو یا رنگ یا مزه آب آن را تغییر دهد، چنانچه تغییر آب چاه از بین برود، پاک مىشود.
مسأله 47 - اگر آب باران یا آب دیگر، در گودالى جمع شود و کمتر از کُر باشد، چنانچه بعد از قطع شدن باران، نجاست به آن برسد، نجس مىشود.
احکام آبها
مسأله 48 - آب مضاف که معنى آن گفته شد، چیز نجس را پاک نمىکند، وضو و غسل هم با آن باطل است.
مسأله 49 - اگر ذرّهاى نجاست به آب مضاف برسد نجس مىشود، ولىچنانچه از بالا روى چیز نجس بریزد، مقدارى که به چیز نجس رسیده نجس و مقدارى که بالاتر از آن است پاک مىباشد. مثلاً اگر گلاب را از گلابدان روى دست نجس بریزند، آنچه به دست رسیده نجس و آنچه به دست نرسیده پاک است، و نیز اگر مثل فوّاره با فشار از پایین به بالا برود اگر نجاست به بالا برسد، پایین نجس نمىشود.
مسأله 50 - اگر آب مضاف نجس، طورى با آب کُر یا جارى مخلوط شود که دیگر به آن آب مضاف نگویند، پاک مىشود.
مسأله 51 - آبى که مطلق بوده و معلوم نیست مضاف شده یا نه، حکم آب مطلق را دارد، یعنى چیز نجس را پاک مىکند، وضو و غسل هم با آن صحیح است. و آبى که مضاف بوده و معلوم نیست مطلق شده یا نه، حکم آب مضاف را دارد، یعنى چیز نجس را پاک نمىکند، وضو و غسل هم با آن باطل است.
مسأله 52 - آبى که معلوم نیست مطلق است یا مضاف، و معلوم نیست که قبلاً مطلق یا مضاف بوده، نجاست را پاک نمىکند، وضو و غسل هم با آن باطل است، ولى اگر به اندازه کُر یا بیشتر باشد و نجاست به آن برسد، حکم به نجس بودن آن نمىشود.
مسأله 53 - آبى که عین نجاست، مثل خون و بول به آن برسد و بو یا رنگ یا مزه آن را تغییر دهد، اگرچه کُر یا جارى باشد نجس مىشود. ولى اگر بو یا رنگ یا مزه آن، به واسطه نجاستى که بیرون آن است عوض شود، مثلاً مردارى که پهلوى آب است بوى آن را تغییر دهد نجس نمىشود.
مسأله 54 - آبى که عین نجاست مثل خون و بول در آن ریخته و بو یا رنگ یا مزه آن را تغییر داده، چنانچه به کُر یا جارى متّصل شود، یا باران بر آن ببارد، یا باد، باران را در آن بریزد، یا آب باران در موقع باریدن از ناودان در آن جارى شود و تغییر آن از بین برود پاک مىشود.
مسأله 55 - اگر چیز نجس را در آب کر یا جارى فرو برند، و در چیزهایى که قابل فشار دادن است مانند فرش و لباس، طورى فشار، یا در داخل آب حرکت دهند که آب داخل آن خارج شود چنانچه از چیزهایى باشد که در دفعه اوّل پاک مىشود، آبى که بعد از بیرون آوردن، از آن مىریزد پاک است و اگر از چیزهایى باشد که باید دو مرتبه آن را در آب فرو برند تا پاک شود، آبى که بعد از دفعه دوم از آن مىریزد، پاک مىباشد.
مسأله 56 - آبى که پاک بوده و معلوم نیست نجس شده یا نه، پاک است. و آبىکه نجس بوده و معلوم نیست پاک شده یا نه، نجس است.
مسأله 57 - نیمخورده سگ و خوک نجس و خوردن آن حرام است و نیمخورده حیوانات حرام گوشت، پاک و خوردن آن به استثناء نیمخورده گربه مکروه مىباشد.